Prvi ozbilniji idejni projekat vezan za područje Besne Kobile je "GENERALNO REŠENJE SKIJALIŠTA BESNA KOBILA - OPŠTINA VRANJE" kojenje izdradio "Vranje projekt", odnosno grupa stručnjaka pod vodstvom dipl.ing.arh. Slobodana Mitrovića. Projekat je poslat Opštini Vranje na usvajanje 2008. godine.

U nastavku su predstavljeni i sledeći planski dokumenti:
 - Master plan za turističku destinaciju Besna Kobila - 2008
 - Plan detaljne regulacije centralne zone skijališta "Besna kobila" - 2014

U oceni pogodnosti prostora Besne Kobile konstatovano je da su zadovoljeni svi potrebni prirodni uslovi za skijalište sa prosečnim trajanjem snega oko 120 dana godišnje, sa povoljnom orijentacijom i konfiguracijom terena koji zadovoljava potrebe regionalnog rekreativnog skijališta.

Godinu dana kasnije, u avgustu 2008. godine Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja Republike Srbije sklopilo je ugovor s preduzećima Ecosign Mountain Resort Planners iz Kanade i Horwath Consulting iz  Zagreba za izradu Plana turizma na Besnoj Kobili sa predinvesticionom studijom i fizičko-tehničkim karakteristikama skijališta.
2009. godine ovaj dokumenat pod nazivom "Master plan za turističku destinaciju Besna Kobila" je objavljen i doneo je novi pogled na mogućnost skijanja na Besnoj Kobili.
Zaključak je da bez dodatnih čvrstih podataka, pre svega o klimi, nije moguće donositi odluke o daljem razvoju na Besnoj Kobili. Predlaže se da se započne s izgradnjom malog lokalnog skijališta kako bi posluživalo potrebe lokalnog stanovništva za skijanjem i rekreacijom, ali i kako bi služilo kao baza za sakupljanje podataka o klimi, snegu i tržišnim uslovima...

Najnoviji planski dokument je iz 2014. godine - Plan detaljne regulacije centralne zone skijališta "Besna kobila". Izrađen je od strane JP Zavod za urbanizam Vranje, a gradska skupština ga je usvojila 18.11.2014. Generalno, ovo je rešenje koje je najrealnije ostrvariti.

Pogledajte izvode iz ovih planskih dokumenta vezanih za skijalište Besna Kobila:

GENERALNO REŠENJE SKIJALIŠTA BESNA KOBILA

Ovaj, prvi planski projekat donosi sledeće konstatacije vezane za skijalište:
 
Status teritorije skijališta
Ukupno zemljište je delom u državnoj svojini, delom u privatnoj svojini i nije pod nikakvim režimima zaštite ili ograničavanjem korišćenja.
 
Ocena pogodnosti prostora
Na bazi izvršenih istraživanja konstatovano je da su u tretiranom prostoru zadovoljeni svi potrebni prirodni uslovi za skijalište sa prosečnim trajanjem snega oko 120 dana godišnje, sa povoljnom orijentacijom i konfiguracijom terena koji zadovoljava potrebe regionalnog rekreativnog skijališta.

1. Visoka zona skijališta (Gornje skijalište) - I Faza izgradnje i uređenja
Prva celina predstavlja visinsko skijalište Besne Kobile i ona se prostire iznad izohipse 1500 mnm, severnim i severozapadnim padinama Besne Kobile. Donju granicu visinskog skijališta predstavlja izohipsa 1500 mnv, a gornju granicu greben Besne
Kobile. Gornja granica prve faze pruža se: od Ljute (izvorišta Crnovrške reke preko padina i vrha Musulj, glavnim grebenom - bilom Besne Kobile preko Ruskog spomenika do vrha Čukar ka Kravarniku i Pašinim livadama.
 
Ova celina predstavalja konačan obim izgrdanje i uređenja I Faze skijališta. Funkcija i namena ovog prostora je isključivo za potrebe skijanja / zimska destinacija. Neke od instalacija ove celine planirane su i za eksploataciju u okviru celogodišnje sezonalne ponude, u funkciji transporta turista, ka grebenu Besne Kobile i izletničkim trasama, stazama i turističkom grebenskom putu. Prilaz ovom skijalištu moguć je postojećim asfaltnim putem sa dve trake do Krive Feje u dužini
od 35 km i 3,5 km širokog nasutog zemljanog puta od Krive Feje do prve žičare (Regionalni put u izgradnji, ka Bosilegradu).
 
Prva faza izgradnje skijališta, opredeljena je postojećim stanjem izgrađenosti infrastrukture, statusom zemljišta i prirodnim pogodnostima teritorije, što obezbeđuje brzo pokretanje izgradnje i uređenja, i realizovanje pozitivnih poslovnih efekata, u mnogo kraćem roku nego u slučaju potpunog nepostojanja infrastrukture, kao preduslova izgradnje i uređenja skijališta.
 
Nadmorska visina i ekspozicija padina garantuju potreban rok osneženiosti u trajanju od 120 dana, pa za ovu fazu skijališta nije neophodno planirati izgradnju sistema za pravljenje veštačkog snega kao garancije profitabilnosi i opravdanosi investicije u izgradanju i uređenje skijališta.
 
Prva faza skijališta - Određena je postojećom infrastrukturnom opremljenošću kao i prirodnim pogodnostima ove prostorne celine.
 
To su:
- Pristupni pravac asfaltnim regionalnim putem 30 km na od koridora 10 - međunarodni autoput. Ovaj putni pravac treba rekostruisati celom dužinom i dograditi deonicu i parkinge u funkciji skijališta.
- Elektroenergetski potencijal u rudniku "Grot" u Krivoj Feji.
- Sela Kriva Feja i Gornja Mahala, sa svojim ljudskim i drugim resursima.
- Započet regionalni puta ka Bosilegradu.
- Postojeći pristupni put grebenu Besne Kobile.

 
2. Niska zona skijališta (Donje skijalište) - II Faza izgradnje i uređenja

Druga celina, uslovljena je izgradnjom «planiranog Risorta Srpska Čuka» (Vizija tazvoja turizma opštine Vranje) i obuhvata prostor skijališta koji se prostire ipod izohipse 1500 mnv, do izohipse 1200 mnv a u nekim pozicijama i do 1000 mnv ali isključivo na padinama severnih ekspozicija. III faza skijališta naslonjena je na risort «Srpska Čuka», koncipiran kao celogodišnji planinski turistički centar, koji svojom pozicijom povezuje nekoliko najzančajnijih turističkih motiva tretirane teritorije: Vranje - Vranjske terme - Vranjska Banja - Eko - turistička Prvonek - Besna
Kobila - Akvatorija Soboštice i Klisurske reke. Teritorija ove celine predstavnja konačan obim izgradnje i uređenja II faze skijališta Besna Kobila.

Žičare ove celine skijališta imaju celogodišnju funkciju. To znači da ih treba projektovati za funkciju transporta ne samo skijaša već i turista pešaka i biciklista, ka izletničkim pravcima, i vidikovcima, koji se pružaju duž grebena i sa grebena Besne Kobile u drugim pravcima po celoj teritoriji Krajišta.
 
Iako je ekspozicija padina ovog dela skijališta skoro potpuno severna, sa malim procentom severozapadne ekspozicije, nadmorska visina ovog dela jedinstvenog skijališta Besne Kobile, ipak podrazumeva neophodnost planiranja sistema za pravljenje snega, kao garancije obezbeđivanja perioda osneženosti od 90 do 120 dana, što čini oko 30% površine celokupnog skijališta.
 
Druga faza skijališta - Uslovljena je:
- Izgradnjom pratećih infrastrukturnih sistema za potrebe risorta i skijališta.
- Izgradnjom pristupnog putnog pravca - novog grebenskog puta u dužini od 15 km većim delom po trasi postojećeg seosko šumarskog puta koji vodi do Srpske Čuke.
- Izgradnjom planiranog risorta "Srpska Čuka"
- U perspektivi, u zavisnosti od dinamike razvoja i uspešnosti poslovanja sam faze skijališta - izgradnjom Kabinske ili kombinovane žičare velikog transportnog kapaciteta od jezera Prvonek, podbranskog rekreativnog centra, Vranjske Banje i «Vranjskih termi», sa pripadajućim komercijalnim smeštajnim kapacitetima - do planiranog Risorta "Srpska Čuka


Predlog prostornog rešenja skijališta - pozicije i elementi
 
Na severnim padinama Besne Kobile, od Ruskog spomenika do Srpske Čuke u dužini od oko 8 km i širini 2.500 do 3.000 m, na nadmorskoj visini od 1000 do 1937 mnm razvijeno je alpsko skijalište Besna Kobila. Skijalište ima 83. osnovne ski staze i 30 žičara, međusobno povezanih u jedinstven sistem prostornog skijališta. Povezanost omogućava preskijavanje celog prostora, kombinovanjem međusobno povezanih staza uz korišćenje žičara.
 
U okviru jedinstvenog prostora skijališta definisani su i rezervisani poligoni specijalne namene za potrebe realizacije maksimalno raznovrsne ukupne ponude skijališta - (Škole skijanja i snouborda - Dečiji poligon - Kros poligon - Snežni park - Trenig poligon). Poligoni su uklopljeni u prostor skijališta tako da su dostupni korišćenjem planiranog sistema žičara.
 
Na platou Krive Feje, u severno orijentisanim padinama, na prostoru na visini od 1300 mnm, razvijeno je Nordijsko skijalište, ukupne dužine 14 km.
 
Ski staze su 31% u šumskim prosekama, 69% na livadama a podloga je takva da ne zahteva značajne i obimne zemljane, građevinske radove na pripremi, radi korišćenja snežnog pokrivača minimalne debljine - 15 do 30 sm.
 
Prostorno rešenje skijališta podrazumeva planiranje, izgradnju i uređenje svih prostornih elemenata koji su u funkciji programske ponude skijališta. Elementi prostornog rešenja se razlikuju po prirodnim karakteristikama, opremi i rekvizitima kojima se opremaju, pratećim tehničkim instalacijama i funkcijom za koju su namenjeni.
 
Skijalište Besna Kobila je obrađeno, kao jedinstveni uređeni prostor, sastavljen od više osnovnih elemenata prostornog rešenja, koji se razlikuju prema funkcijama, programskim sadržajima, tehničkim karakteristikama i načinu opremanja prostorne celine. Neke od ovih elemenata prepoznao je i obradio Zakon o javnim skijalištima Srbije, a neke elemente, koje zakon nije obradio, a koji jesu nezaobilazni u međunarodnoj praksi izgradnje i uređenja skijališta, obrađivači su implementirali i obradili na bazi poznatih standarda i tehničkih karakteristika koji se primenjuju u planiranju, izgradnji i uređenju tih elemenata.

Master plan za turističku destinaciju Besna Kobila

U avgustu 2008. godine Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja Republike Srbije sklopilo je ugovor s preduzećima Ecosign Mountain Resort Planners iz Kanade i Horwath Consulting iz  Zagreba za izradu Plana turizma na Besnoj Kobili sa predinvesticionom studijom i fizičko-tehničkim karakteristikama skijališta.
Specifičnost je  ovog  projekta je u tome što plan razvoja ne obuhvata samo uže područje Besne Kobile već i šire područje obuhvata što se pre svega odnosi na opštine Vranje i Bosilegrad.
U tom smislu su zadaci ovog projekta fokusirani na iznalaženje ključnih fizičko-planerskih i poslovno-tržišnih rešenja razvoja planinske destinacije Besna Kobila, ali i izgradnje lanca turističke vrednosti na njenom širem području.
Sam projekt je strukturisan na način da simultano objedini dve uključene ekspertize,
to jest Ecosign-a kao fizičkog master planera za planinski zimski turizam i Horwath Consultinga kao planera tržišnih, poslovnih i organizacijskih aspekata projekta.

5. Koncept
5.1. Predpostavke
5.1.1. Tehnički potencijal Besne Kobile za izgradnju skijališta

Ecosign Mountain Resort Planners su za vreme izvođenja projekta napravili opsežne analize Besne Kobile  bzirom na potencijal za izgradnju skijališta sa sledećim ključnim nalazima:
  - Visina i konfiguracija Besne Kobile su na donjem rubu graničnih vrednosti za izgradnju regionalnog / međunarodnog skijališta. Prema iskustvu s ostalih srpskih skijališta, postoji mogućnost da se skijalište proširi i na severno orjentisane padine do visine 1.200 metara, uz proizvodnju veštačkog snega, ali to ne može garantovati bez detaljnih višegodišnjih podataka o klimi;
 - Zbog svoje geografske širine, Besna Kobila je izložena značajnoj količini solarne radijacije koja utiče na brže otapanje snega, osobito u decembru, a jedino je nešto povoljnija situacija sa severno orijentisanim padinama u Martu;
 - Identifikovane su dve zone, na severoistoku i jugoistoku planine s maksimalno 23 skijaška područja s ukupnim kapacitetom od 15.000  kijaša.  Međutim, nakon konsultacija s Naručiocem ispostavilo se da su neke padine veoma upitne zbog mikroklimatskih uslova, statusa zemljišta, pristupa, nekvalitetnog mapiranja i sl. Iz tog razloga je broj padina najverovatnije daleko manji od navedenog s nagibima koji nisu u skladu s karakteritikama tražnje srpskog skijaškog tržišta;
 - Severoistočna zona ima najveći kapacitet za izgradnju smeštaja, ali je komercijalni potencijal dela smeštaja veoma upitan zbog velike mogućnosti da su klimatski uslovi u tom delu nepovoljni zbog čestog olujnog vetra u zimskom periodu, a što se ne može sa sigurnošću tvrditi na osnovu sada dostupnih podataka o klimi. Jugoistočna zona je povoljna zbog blizine postojećem pristupnom putu i manjoj udaljenosti do Vranja, ali su svi delovi pogodni za izgradnju smeštajnih kapaciteta predaleko od skijaškog sistema.

Na osnovu najoptimističnijih pretpostavki o klimi, Ecosign je napravio koncept Master plana za celogodišnji planinski rizort na Besnoj Kobili ua  15.000  skijaša i balansom skijaških terena koji odgovara osobinama tražnje srpskog skijaškog tržišta. Ipak, i ovoj varijanti postoji nesrazmer između maksimalnog broja od 7.200 skijaša iz smeštaja koji je moguće napraviti na planini i 3.500 koji bi dolazili automobilom (ukupno 10.700) i potencijala od 15.000 skijaša.

Dakle, stvarni maksimum broja skijaša iznosi 10 do 11 hiljada dnevno. Postoji mogućnost da se ovaj brojka uveća postavljanjem pristupne gondole koja bi povezivala skijaški sistem sa smeštajnom bazom ili parkingom izvan skijališta. Reč je o veoma skupom rešenju koje se u svetu primenjuje isključivo u već visoko afirmiranim skijalištima.
 
Međutim, stav je Ecosigna da nema mnogo prostora za preoptimistične pretpostavke o nepoznatim  klimatskim parametrima. Dodatan problem  predstavlja i dosadašnje iskustvo sa srpskim planinama koje pokazuje da sve staze ispod 1.500m imaju problema s pravljenjem veštačkog snega u ranoj sezoni i njegovim zadržavanjem u kasnoj sezoni.

Ovo bi moglo da povuče sledeće posledice na optimistični koncept:
  - Nemogućnost razvijanja smeštajnih kapaciteta u delu severoistočne zone čime se broj skijaša  smanjuje na 8.800 skijaša dnevno, a treba da se naglasi da je tom broju preko 3.500 skijaša za koje se pretpostavlja da bi dolazili iz postojećeg i novog smeštaja koji je van skijaškog sistema (što u ovom slučaju čini više od 40% ukupnog broja skijaša). Zbog smanjenja broja skijaša potrebno je smanjiti i skijaški sistem kako bi bio u skladu s mogućim brojem skijaša;
  - Kapacitet skijališta manji od 10.000 skijaša u kombinaciji s potencijalno jakim vetrom  drastično smanjuje šanse ovog rizorta za komercijalizacijom na internacionalnom tržištu, čime njegov potencijal postaje lokalni ili eventualno regionalni;
   - Ukoliko se pretpostavi da neće biti moguće skijanje ispod 1.350 m nadmorske visine, a da će proizvodnja veštačkog snega biti preskupa, gubi se oko trećina predviđenih skijaških staza  i  značajno smanjuje mogućnost povezivanja zone Raspadine i Besna Kobila. Ipak u ovom slučaju je moguće liftom  C  povezati zone uz umetanje dodatne međustanice;
  - Ukoliko se pretpostavi da će granica skijanja biti na 1.450m (što se ne može isključiti), većina predviđenih liftova bi se morala skraćivati, neki bi se skroz eliminisali čime bi se  izgubio  nužan  misk različitih staza i ovaj rizort bi u potpunosti izgubio potencijal za  regionalno i internacionalno tržište, ostajući samo rizort za lokalno tržište.

 
5.1.2. Preporučena strategija razvoja skijališta
Obzirom na rezultate analize navedene u prethodnom poglavlju, evidentno je da bez dodatnih čvrstih podataka, pre svega o klimi, nije moguće donositi odluke o daljem razvoju na Besnoj Kobili. Predlažemo da se:
 - Započne s izgradnjom malog lokalnog skijališta kako bi posluživalo potrebe lokalnog stanovništva za skijanjem i rekreacijom, ali i kako bi služilo kao baza za sakupljanje podataka o klimi, snegu i tržišnim uslovima;
 - Odgovornost za prikupljanje neophodnih dnevnih i sezonskih podataka o klimi, zadržavanju  snega i tržišnim uslovima delegira JP Skijalište Besna Kobila ili nekoj drugoj javnoj instituciji;
 - Početak razvoja koncentriše na zonu oko Krive Feje budući da je za postojeću zonu već rešen putni pristup do planinarskog  doma,  a  sama  zona  se  nalazi  na umerenim visinama (1.616 do 1.363 metra) sa stazama orjentiranim na sever, severozapad, zapad i jugozapad čime je dobro zastupljena orijentacija staza u rizortu. Upravljanje ovakvim malim skijalištem pod ovim  uslovima nekoliko godina će da omogući prikupljanje potrebnih meteoroloških i tržišnih podataka koji bi mogli da dovedu do odluke o daljem razvoju;
  - Budući da je već u toku premeštanje dvosedne žičare s Kopaonika i da postoji pristupni put, troškovi izgradnje ove faze biće svedeni na minimum, a dobija se mali lokalni rizort s kapacitetom od 500 do 600 skijaša dnevno. Pored ovog predlaže se i jedan površinski lift  („tanjir“), nekoliko staza koje variraju od početničkih do srednje zahtevnih te novo bazno područje koje uključuje veliki parking i dnevni ugostiteljski objekat.


5.1.3. Predpostavke razvoja šireg područja Besne Kobile
Predhodno navedena strategija razvoja šireg područja Besne Kobile podrazumeva Besnu Kobilu kao  samo jednu od atrakcija navedenog prostora, skijanje kao samo jedan od turističkih proizvoda. U tom smislu koncept mora da se koncentriše na sledeće ključne zahteve:
 - Prometno povezivanje ključnih atrakcija;
 - Organizacija unutar jednog DMO-a kako bi se započelo sa zajedničkim marketingom i turističkom  integracijom prostora, ali i zajedničkim sprovođenjem programa konkurentnosti;
 - Specifikovanje i programiranje projekata koja bi iskoristila ključne resurse (izuzev Besne Kobile), a pre svega Vranjske Banje i prostora Vlasine;
 - Vremensku dimenziju koja omogućava usklađivanje projekata s tržišnim potencijalom jer je jasno da tek na srednji rok može da se računa sa regionalnim tržišnim potencijalom, a na duži sa internacionalnim i to za područje Vlasine i eventualno Besne Kobile ukoliko klimatska ispitivanja pokažu povoljne uslove za razvoj.

  5.2. Koncept upotrebe prostora
5.2.1. Besna Kobila
Kako je već pomenuto, razvojni koncept skijališta Besna Kobila podrazumeva optimalne rezultate za sada nepoznatih podataka o klimi i zadržavanju snega na Besnoj Kobili. Grafički prikaz ove varijante za celi rizort, odnosno severositočne zone Raspadina i zone Kriva Feja prikazan je u galeriji slika...

Plan detaljne regulacije centralne zone skijališta "Besna kobila" - 2014

Besna kobila nalazi se četrdesetak kilometara od Vranja, a sa 1.922 m nadmorske visine pripada najvišim planinama u Srbiji. Kako bi razvili turizam i poboljšali ambijent na ovoj planini, gradska uprava Vranja uradila je Nacrt Plana detaljne regulacije centralne zone skijališta "Besna kobila" koji je na javnom uvidu do 25. avgusta 2014.
Realizacijom planiranog sadržaja Besna kobila bi trebalo da postane moderan zimski turistički centar koji će svojom atraktivnošću i klimatskim uslovima privući turiste iz svih delova zemlje i inostranstva.

- Na obroncima planine nalazi se stari planinarski dom sagrađen pedesetih godina prošlog veka kao i nekoliko ski staza iz tog vremena. Aktiviranjem ovog kompleksa, tačnije pretvaranjem u moderan zimski turistički centar stvorili bi se uslovi za brži razvoj čitavog kraja. U toku je obnova planinarskog doma i ski staze kao i izgradnja novih i atraktivnih sadržaja – navodi za "eKapiju" odgovorni projektant Tatjana Cvetković iz Zavoda za urbanizam Vranja.

Plan skijališta "Besna kobila" obuhvata 260ha, a namera je da to postane područje sa ski stazama, žičarama, etnoselom, vikend naseljem, objektima za smeštaj turista….

Skijalište
Planirano je da kapacitet skijališta bude minimum 1.809 jednovremenih skijališta, bez čekanja na žičarama.
- Skijalište se sastoji od više alpskih ski-staza i veznih ski-staza i žičara. Planom se predviđa da skijalište ima 5 osnovnih ski staza, 4 žičare i 5 veznih staza, međusobno povezanih u jedinstven sistem prostornog skijališta. Povezanost omogućava preskijavanje celog prostora, kombinovanjem međusobno povezanih staza uz korišćenje žičara. U okviru jedinstvenog prostora skijališta definisani su i rezervisani poligoni specijalne namene za potrebe raznovrsne ponude skijališta. Kao na primer škola skijanja i snouborda, dečiji poligon, krospoligon, snežni park, trening poligon – objašnjava Cvetković i dodaje da bi poligoni bili uklopljeni u prostor skijališta i dostupni korišćenjem planiranog sistema žičara.

Prosečne dužine alpskih ski staza su od minimalnih 400m do maksimalnih 1.100m sa visinskom razlikom od 90m do 320m i prosečnim nagibima 20% - 30%. Najduža staza iznosi oko 3.000 m.
Ski staze su većim delom (60,25%) u šumskim prosekama, a podloga je takva da u donjoj trećini ski staza, zahteva značajnu pripremu radi korišćenja snežnog pokrivača minimalne debljine od 15 do 30 cm.

Sport, rekreacija i smeštaj
U sastavu budućeg turističkog centra planirane su vikend kuće, objekti poslovanja kao i objekti poslovno-uslužnog sadržaja. Planinarski dom bi trebalo da se rekonstruiše i nadogradi.

Planiran je i prostor za stanovanje sa očuvanjem tradicije, kulture, načina života i ishrane.
- Proizvodnja hrane, negovanje domaće radinosti i štale i obori su primarne vrednosti ovog prostora - navodi Cvetković i dodaje da je predviđena izgradnja i malih hotela, vila, pansiona.

    Izvor: JP Zavod za urbanizam Vranje

Prema ovom planu iz 2014., na terenu bi to izgledalo otprilike ovako:

Galerija slika

Srodne strane

Neotkriveni biser koji ima potencijal

Na 40 kilometara od Vranja, nedaleko od auto-puta E-75 nalazi se planina Besna kobila, koja ima ozbiljan skijaški potencijal. Najviši vrh nalazi se...