Husref Krpo (1912-1942) - Pionir jugoslovenskog skijanja

Istorija Istorija skijanja u BIH Husref Krpo (1912-1942) - Pionir jugoslovenskog skijanja

Husref Krpo (1912-1942) - Pionir jugoslovenskog skijanja

Mostarac Husref Krpo (1912-1942) bio je jedan od prvih domaćih skijaša i uspešnih takmičara, kso i jedan od osnivača studentskog planinarskog društva u Beogradu. Husref je iza sebe ostavio obilan foto-arhiv, pravu dokumentarnu riznicu istorije planinarenja i skijanja na našim prostorima.

Husref Krpo rođen je u Mostaru kao drugo dete u porodici Sulejmana Krpe, u kojoj je raslo još četvoro dece: starija sestra Hasnija i mlađa braća Enver, Alija i Ejub. U detinjstvu i tokom gimnazijskog školovanja u Mostaru Husref je bio aktivan kao skaut (izviđač). Tih godina stekao je veliko iskustvo u planinarenju, obišao brojne planine i savladao prve skijaške veštine.

STUDIJE I SPORTSKE AKTIVNOSTI

U jesen 1932. godine 20-godišnji Husref odlazi u Beograd na studije kao jedan od pitomaca društva “Gajret” i studentskog doma “Osman Đikić”. Tada počinje novo razdoblje za njega u kojem, uz pomoć drugih naprednih studenata tog vremena, nastavlja da otkriva planinarenje i redovno postiže zapažene rezultate na raznim studentskim pojedinačnim i grupnim skijaškim takmičenjima.

IZLETI I PLANINARENJE

Sredinom 1933. godine nekoliko mlađih studenata, do tada planinara Srpskog planinarskog društva, pomognuti pojedinim profesorima, poput dr Ivana Đaje, dr Dušana Popovića, dr Miloja Vasića, rektorom dr Dragoslavom Jovanovićem, formirali su Udruženje studenata planinara na Beogradskom filozofskom univerzitetu. U prvu upravu je bio izabran i Husref. Jedan izvor beleži da su “pored studenata medicinara i filozofa, naročitu aktivnost pokazivali studenti muslimani iz tadašnjeg doma bosanskih studenata beogradskog Gajreta “Osman Đikić”.

Kao jedan od najaktivnijih i najomiljenijih članova studentskog planinarskog društva, Husref živi godine “bezazlezne, nasmijane, vesele mladosti”, a “drugove i drugarice osvaja svojom mediteranskom neusiljenošću, živahnošću, razvijenim osjećajem za drugarstvo i veoma finim smislom za humor.”

Udruženje je ubrzo okupilo oko sebe mnoge napredne studente omladince i razvilo živi rad. Na izletima koji su se u prvo vreme priređivali uglavnom u planine oko Beograda, po Šumadiji, na Rtnju, zatim Zlatiboru i Tari, učestvovalo je, za ono vreme veliki broj učesnika, po pedeset ili šezdeset.

Prema jednom tadašnjem omladincu, “na izletima je bilo veoma živo i veselo. Uvek se mnogo diskutovalo i žučno raspravljalo ali je uvek bilo i studentske i mladalačke vedrine. Živelo se bratski, skromne količine jednostavne hrane koja se nosila, obično su se delile na sve učesnike.”

SKIJANJE

Pored planinarenja, Udruženje istovremeno radi i na “stručnom produbljivanju smučarskih znanja i veština”: “Umesto dotadašnjeg mondenskog smučanja, ovde počinje da se gaji pravo sportsko smučanje. Članovi priređuju izlete na kojima mogu da učestvuju svi studenti jer se putuje jednostavno i skromno. Počinje obilaženje i upoznavanje naših usamljenih lepih planina. Studenti se ne ustručavaju da spavaju po košarama, štalama, na senu i da se pomuče ali da prodru i tamo gde drugi nisu smeli da zađu zbog nedostatka udobnih kuća i domova.”

“Jedni članovi uče druge, a u proleće 1934. šest istaknutih članova udruženja (Vojin Smodlaka*, Dragoš Stevanović, Husref Krpo, Milan Band, Faik Hadžimehanović i Ratimir Stefanović) učestvuju na velikom kursu za smučarske učitelje koji je organizovalo tadašnje Ministarstvo fizičkog vaspitanja a koji se održavao na Pokljuki u Sloveniji.”

(* Vojin Smodlaka (1912-2002) je nakon rata postao poznati sportski doktor i autor knjiga o sportskoj medicini, a danas se smatra jednim od najzaslužnijih ljudi za razvoj i promovisanje skijanja u Srbiji, posebno na Kopaoniku).

Tih godina se razvijaju i skijaški skokovi čemu beogradski studenti direktno svedoče: “Ista grupa, nakon mesec dana boravka na kursu pravi veliku sedmodnevnu smučarsku turu po Komni i Triglavskim jezerima i na kraju prisustvuje prvim velikim skakačkim utakmicama u Planici kad su Norvežani prvi put postavili svetski rekord skočivši 92 metra.”

Aktivnosti studentskog kluba dale su snažan podsticaj popularizaciji sporta među studentima i naglom prilivu članstva, te rastu i skijaških takmičenja. U razdoblju od 1933. do 1935. godine Husref se takmiči na poznatim terenima u Srbiji, Makedoniji i Sloveniji, i vraća se sa diplomama i trofejima. U to vrijeme, recimo, među ženskim skijašima posebno se isticala višestruka prvakinja Olga Popović Dedijer, koja će poginuti kao hirurg tokom Bitke na Sutjesci 1943. godine i po kojoj je kasnije bio nazvan planinski dom na Kopaoniku.

Tih zima veće grupe odlaze na Taru i Kopaonik gde se istovremeno drže i početnički kursevi skijanja i prva probna takmičenja.

Posebno je značajan angažman studenata na Kopaoniku, koji će postati jedno od vodećih skijališta u Srbiji u XX i XXI veku. Tada je Srpsko planinarsko društvo usvojilo predlog studenata da se pored velikog doma sagradi i mala kućica za potrebe studenata.

“U toj kući u kojoj je bila samo skupna ležišta, studenti su uživali svoju autonomiji, sami kuvali i živeli po svojoj volji, nevezani za propise velikog doma. Blagodareći tome mnogi siromašni studenti mogli su da provedu po desetak i više dana na Kopaoniku kuvajući sam za sebe, doduše često živeći na luku i pasulju, dok se u domu pored njega gostilo i jele razne đakonije. Da je ta kućica bila stecište mnogih naprednih studenata najbolji je dokaz što se u nekoliko mahova dogodilo da žandarmi u njoj traže i hapse pojedine istaknute pojedince…”

Najveće takmičenje u tom periodu bilo je na Fruškoj Gori sa 122 takmičara, i istovremeno prvo takmičenje u slalomu ove vrste u Srbiji. Zabeleženo je da su, pored poznatih takmičara, nastupili i novi mladi talenti, budući prvaci – Glišić, Dragić, Milovanović i drugi. Husref Krpo, kao predstavnik USP, postigao je najbolje pojedinačno vreme.

Međutim, zbog ljubavi prema sportu i planinarenju, Husrefovo studiranje se odužilo. Ostala je zabeležena anegdota u kojoj Husrefu otac Sulejman, nakon što mu je Husref pokazao silne diplome, medalje i trofeje, posebno trofej za osvojeno prvo mesto sa takmičenjima na Fruškoj Gori, poručuje: “E moj sine, možeš li ti načiniti kakav slalom da mi doneseš diplomu sa fakulteta a ne ove drangulije”.

VOJNI ROK

Husrefove sportske aktivnosti prekida vojni rok 1936. godine, kada postaje pitomac škole za rezervne pješadijske oficire u Bileći. Te godine dobija punu vojnu obuku. U oceni komandira je stajalo: “Tih, miran, poslušan. Vrlo dobar drug. Službu vršio savesno i sa razumevanjem. Vladanja primernog. Sposoban za vodnika mitraljeske čete. Strelac druge klase. Školovanje završio s odličnim uspehom.”

STUDIRANJE U NEMAČKOJ

Nakon odsluženja vojnog roka Husref se odlučuje na možda neobičan potez – usavršavanje njemačkog jezika i književnosti u Nemačkoj. Nakon što je obezbjedio troškove studija, u razdoblju od 1938. do 1940. boravi dva puta u Nemačkoj na studijama u Berlinu i Minhenu, a povremeno radi kao dopisnik za zagrebački list “Hrvatski dnevnik”. Za vreme odmora vraća se za Mostar i najviše vremena provodi sa drugom iz detinjstva, Husrefom Ćišićem koji je već dugi niz godina bio politički angažovan i zbog toga zatvaran. Nakon završenih studija Husref dobija diplomu Filozofskog fakulteta, grupa XIX, za nemački jezik i istoriju jugoslovenske književnosti i teoriju književnosti.

POSAO, PA RAT

Po odluci Ministarstva prosvete, nakon diplomiranja, Husref je postavljen za suplenta u Velikoj medresi u Skoplju 1940, a kad je izbio Aprilski rat 1941. godine, kao rezervni poručnik sa 32. pešadijskim pukom u sklopu 3. armije odlazi na granicu prema Albaniji. Nakon kapitulacije zemlje izbegao je zarobljeništvo i kao dobar planinar, u Mostar se vratio sam, u oficirskom odelu, nakon više sedmica pešačenja preko planina.

Husrefa do rata najverovatnije nije puno zanimala politika. Ipak, činjenica da je pripadao levo-orijentisanoj naprednoj omladini beogradskog studentskog miljea, i bio deo mostarske raje, bitno utiče na njegovu odluku da stupi u Mostarski bataljon. U porodici je ostalo i sećanje da je tih meseci “zarazio svoju braću i celu familiju da rade ilegalno”.

Iako je primljen u službu NDH juna 1941. godine na dužnost profesora mostarske Gimnazije i Trgovačke akademije, u teškim vremenima koja su nastupila, posebno pogođen progonima komšija srpske nacionalnosti, oseća da ne može da obavlja posao u struci, pa ni da više boravi u Mostaru.

Zbog svog planinarskog iskustva i vojne obuke, verovao je da bi se lako snašao u “šumi”. Prema jednom izvoru, slično je važilo za mnoge njegove kolege iz studentskih dana: “(…) što je bilo naročito značajno jeste činjenica da su se za smučarstvo i planinarstvo zainteresovali baš oni napredni omladinci koji će neku godinu kasnije igrati značajnu ulogu u Oslobodilačkom pokretu jugoslovenskih naroda. I baš to što su se već onda, i ako često pod teškim okolnostima, kretali po planinama i upoznavali ih, pomoglo im je kasnije da lakše podnesu tegobe partizanskog ratovanja.”

Husref je tražio od ilegalnog gradskog rukovodstva da ga upute u borbu, što se desilo krajem februara 1942. godine. U grupi od 20-tak novih boraca koju je predvodio iskusni kurir Vasa Maslo, Mostar je napustio i Husref u svom oficirskom odelu, još uvek sa oznakama artiljerije i oružjem donesenim iz Aprilskog rata, ostavivši, prema jednom izvoru, iza sebe i “voljenu crnooku devojku”.

Upućen je u istočnu Hercegovinu, gde je delovao sa drugom-imenjakom Husrefom Ćišićem. Moguće je da je tada stupio i u redove KPJ. Zarobljen je u vreme četničkog puča i talijansko-četničke ofanzive 30. maja 1942, nakon napada na partizansku bolnicu u Zvjerini. Jedna grupa uhvaćenih boraca (pored dva Husrefa, Mostarac Risto-Ćićo Milićević, Ako Selimović i Sejfudin Selimović iz Bileće i Hasiba Ramović i Ako Kazazić iz Nevesinja) izdvojena je u izbu susednih kuća i mučena, a nakon toga odvedena i bačena u Vidušku jamu.

ZA KRAJ…

Zbog njegove druželjubivosti i kosmopolitskog duha, interesovanja za prirodu i sport, za Husrefa Krpu se može reći da je bio ispred svog vremena. Danas čitaocima deluje kao neko posebno blizak i ko bi se odlično uklopio u moderno vreme.

Bez sumnje Husref je bio značajna ličnost u razvoju domaćeg sporta i planinskog turizma. Njegov doprinos bio bi još veći da njegovom neospornom talentu i angažmanu nije stalo u kraj tragično ratno doba. Njegova pogibija, od ruke koja je trebala biti bratska, bila je besmislena koliko i sam Drugi svetski rat.

PRILOZI – FOTOGALERIJA

Tokom NOB-a poginuo je i Husrefov mlađi brat Ejub Krpo. Po braći Krpo nazvana je jedna ulica u Mostaru. Druga dva brata Alija i Enver su takođe bili partizani, a sestra Hasnija aktivno je pomagala gradski pokret otpora. Sve troje su dočekali slobodu.

STUDIJE I SPORTSKE AKTIVNOSTI

IZLETI I PLANINARENJE

SKIJANJE

Jedni članovi uče druge, a u proleće 1934. šest istaknutih članova udruženja (Vojin Smodlaka*, Dragoš Stevanović, Husref Krpo, Milan Band, Faik Hadžimehanović i Ratimir Stefanović) učestvuju na velikom kursu za smučarske učitelje koji je organizovalo tadašnje Ministarstvo fizičkog vaspitanja a koji se održavao na Pokljuki u Sloveniji.”