Prve skije u okolini Pirota

Istorija Istorija skijanja u Srbiji Prve skije u okolini Pirota

Prve skije u okolini Pirota

"Korišćenje skija za sneg zabeležili smo u planinskim područjima, naročito u oblasti Visok (Dojkinci, Jelovica). Po sećanju kazivača, prve skije u ove krajeve doneli su oko 1920. godine vojnici graničari na obližnje karaule.
Po uzoru na te skije, počeli su seoski momci sami praviti skije i skijati se po pojatama. Prirodno zakrivljeno drvo jasena ili bukve, stanjivali su, kao tarabu, i oblikovali iznad vatre. Skije su doterivali, da drže pravac, mazali ih lojem i vezali kaišima za noge. Od pedesetih godina, skije su doterivali majstori stolari i stavljali im prednji okov od gvožđa."

Ovo je citat iz etnografskog naučnog rada autora Vjere Medić na temu: "Saobraćaj i prenos dobara" a odnosi se na Pirot i njegovu okolinu...

Rad je objavljen 2010. u časopisu GLASNIK ETNOGRAFSKOG MUZEJA, Knjiga 74, Sveska 1 2010, Izdavač Etnografski muzej u Beogradu.

Sažetak:
Tradicionalni saobraćaj u Pirotu i njegovoj okolini zasniva se na različitim konfiguracijama terena, lokaciji sela i zanimanjima stanovništva, kao i na udaljenosti od ekonomskih i administrativnih centara. Važna činjenica je postojanje drevne, razvijene međunarodne prometnice Via Militaris, sa intenzivnim protokom različitih kultura i naroda šireg srednjeg balkanskog regiona. U kompleksnoj oblasti prevoza robe, određeni elementi ovih kultura našli su put tradicionalnoj kulturi Srba u Pirotskoj regiji. Pratili smo ih od glavne saobraćajnice preko mreže manjih lokalnih puteva različitih pravaca, važnosti i vrste saobraćaja, do složene terminologije koja je sačuvana i danas.

Deo teksta koji se odnosi na kretanja u zimskim uslovima:

Prema kazivanju, u zimskom periodu rijeku su najčešće zaobilazili a u krajnjoj nuždi su je gazili. U Temskoj se sjećaju prelaska preko zamrznute rijeke Temštice kolima sa žitom kako bi došli do vodenica.

Led i snijeg bili su velika prepreka kretanju stanovništva. Naročito su tome bili izloženi stočari, iako su pojate u zimskom periodu funkcionisale samostalno i nije bilo velikih potreba za dalje kretanje. Dešavalo se da ovčare, prilikom selidbe stada iznenadi i zatrpa sneg. Tada je u spasavanju učestvovalo cijelo selo19. U usmenoj narodnoj tradiciji Gornjeg Visoka poznato je vjerovanje o smrznutoj bačiji, na koju svake godine podsjećaju učesnici obredne povorke: baba nosi babu Martu20. Veliki problem na pojatama predstavlja i jak vjetar krivuc, koji sprečava ovčare da, ponekad i po dva dana iziđu i nahrane stoku.

Po snijegu se pravi prtina, put kuda se kreću pješaci. Pri tom, onaj prvi koji prti, prođe kroz visoki snijeg ne koristi nikakva posebna pomagala, nego propada u snijeg do struka. „Opremu za snijeg“ u ovom kraju činila je uobičajena slojevita obuća: presni svinjski opanci, 2 para čarapa i obojci, navošta od sukna koji se vezuju oko nogu vrpcom. Kada je snijeg vlažan, jugov, onda su noge štitili i skornjama, ovčijim ili kozijim kožama sa runom. Sporadično su pomenuti i nejasni podaci o korištenju mački od gvožđa kako se obuća ne bi klizala po snijegu, ledu, a ponegdje i po travi.

Korištenje skija za snijeg zabilježili smo u planinskim područjima, naročito u oblasti Visok (Dojkinci, Jelovica). Po sjećanju kazivača, prve skije u ove krajeve donijeli su oko 1920. godine vojnici graničari na obližnje karaule. Po uzoru na te skije, počeli su seoski momci sami praviti skije i skijati se po pojatama. Prirodno zakrivljeno drvo jasena ili bukve, stanjivali su, kao tarabu, i oblikovali iznad vatre. Skije su doterivali, da drže pravac, mazali ih lojem i vezali kaišima za noge. Od pedesetih godina, skije su doterivali majstori stolari i stavljali im prednji okov od gvožđa.

Po snijegu djeca su se sankala niskim drvenim sanama, a omiljena dječija zabava bila je i klizanje pomoću postavljenih šaški od kukuruzovine ili drvenih pločica ispod obuće ili pomoću vrtkala, naročito oblikovanih drvenih papuča.

Preuzmite kompletan rad:
https://etnografskimuzej.rs/wp-content/uploads/2014/01/Glasnik-Etnografskog-muzeja-74-sveska-1-minor.pdf